Tütüne Hayır Günü Unutuldu

DÜNYA Sağlık Örgütü, (WHO – World Health Or-ganization), her yıl 31 Mayıs gününü, “Tütüne Hayır Günü” olarak kutluyor. Ama bu yıl, bütün dikkatler ve imkanlar koronavirüs üzerine yoğunlaştığından, “Tütüne Hayır Günü” gereği kadar ilgi görüp kutlanamadı. Teşkilat, tütün ürünlerinin zararlı ve öldürücü etkisine dikkat çekmek amacıyla yıllık kampanyalar organize ediyor. Aktif ve ikinci el içicileri, bu alışkanlıklarından vazgeçirmeye çalışıyor (Hep otomobillerin mi ikinci eli olacak? WHO, tütün ürünü kullanmayan ama çevredeki sigara dumanını solumak zorunda kalan pasif içicilere “ikinci el içici” diyor).

Ne var ki kampanyalar, başarılı olmuş gibi gözükmüyor. Teşkilata göre dünyada halen bir milyar 300 milyon aktif sigara içicisi var. Sayıları da azalmıyor. Artış trendi böyle giderse 2025’te bir milyar 600 milyon içici olacak. Öte yandan tütün, öldürmeye devam ediyor. Her yıl 6-8 milyon içici, sigara bağlantılı hastalıklardan dolayı hayatını kaybediyor. Bunun 1 milyon 200 bini, ikinci el içicilere ait. Kısaca, her beş saniyede, tütün kullanan biri ölüyor. Bu sayı, verem, sıtma ve cinsel hastalıklardan ölenlerin toplamından bir milyon daha fazla.

DAKİKADA 10 MİLYON PAKET

Sigara, sizin ortalama ömrünüzden 13 yıl, başka hastalıklarınız da varsa 16 yıl çalıyor. Bu istatistiklerin en çok işaret ettiği grup ise, düşük gelir seviyesindekiler. Yoksulluk çizgisinin altında olanların, sigaradan kaynaklanan ölüm oranları, yüzde 14 – 24 arası daha fazla.

Bütün dünyada her dakika, on milyon paket sigara satın alınıyor. En çok sigara içen millet, Çinliler. Çin’de yılda bir trilyon 700 milyar sigara içiliyor. Yani dakikada üç milyon sigara. Toksikoloji raporlarına göre her bir sigara, 8-9 miligram nikotin içeriyor. Beş tane sigaranın nikotinini aynı anda alabilseydiniz, ölürdünüz (Nikotin, tütün yapraklarında olan, açıkta kalınca oksijenle tepkimeye girip esmerleşen, zehirli bir uyarıcıdır). Sigara dumanında dört binden fazla kimyasal var. Bunun 250 kadarı cok zararlı. Sadece nikotin ve karbon monoksit değil, en tehlikeli kimyasallardan biri ise, benzen (Kan hücrelerini öldürür ve kansere neden olur).

Tütün ürünlerinin ekonomilere maliyeti dc çok yüksek. Örneğin ABD’de her yıl 300 milyar dolardan fazla para kaybediliyor. Bunun 170 milyar doları, sağlık hizmetlerine harcanan para. Geri kalanı, sigaradan kaynaklı hastalık ve ölümlerin, iş dünyasındaki verimliliğe verdiği zarar. Dünya nüfusunun sadece yüzde 20’si, sigaraya karşı yasalarla korumalı. Bu yasalar da, yüksek gelirli ülkelerde yürürlükte.

WHO’nun daha da ürkütücü bir tahmini var. Yeni doğan her 8-10 bebekten biri, sigara bağlantılı bir hastalıktan hayatım kaybedecek. Rakamlar korkutucu. Siz hala sigara içiyor musunuz?

İlginç yasaklar

Pek çok ülke, tütün ürünlerinin kullanımını yasakladı ya da kısıtladı. Bu yasaklar hastaneler, restoranlar, kafeler, okullar, müzeler, kütüphaneler, havaalanları, tiyatrolar, gece kulüpleri, kamu hizmetindeki kapalı binalar için geçerli. Ama ilginç yasaklara da rastlanıyor.

• Arjantin 2011’de, kamuya açık yerlere sigara yasağı koydu. İhlal edenlerin cezası, en pahalısından bir milyon paket sigara fiyatı kadar para cezası.

• Brezilya’da yasaklar, sadece kamusal alanlar için değil, özel alanlar için de geçerli. Bu sıkı yasaklarla, ülkede kalp krizinden ölümler yüzde 12 azaldı.

• Çin’de yasakları üç kez ihlal eden kişi, 200 yuan’lık (32 dolar) cezayı ödedikten sonra hükümetin internet sitesinde ifşa ediliyor ve aşağılanıyor. İşyerinde sigara içilmesine göz yuman patronların da ticari lisansları iptal ediliyor.

• Dünyanın en katı kuralları Kosta Rika’da. Bu ülkede neredeyse hiç bir yerde sigara yakamıyorsunuz.

• Hindistan’da eğitim kurumlarmın 100 metre yakınına tütün dükkanı açmak yasak.

• İrlanda, 2004’te iş yerlerinin tamamına sigara yasağı . koyan dünyanın ilk ülkesi.

• Britanya adalarından İsle of Man, hapishanesinde bile sigara içme yasağı olan Avrupa’nın öncü bölgesi. Aynı yasak İsveç’te de var.

• Japonya’nın başkenti Tokyo’da sigara içerek kaldırımlarda yürüyemezsiniz. Turist de olsanız, polis size ceza yazar. Ne de olsa yasaları bilmemek mazeret değil. Uluslararası Olimpiyat Komitesi İOC, 2020 Yaz Oyunları için Japon hükümetinden bütün tesislerde sigara yasağı koymasını talep etmişti. Ama malum sebepten dolayı, olimpiyatlar yapılamıyor.

• Orta Avrupa’nın mikro devleti Liechtenstein da yasaklar getirdi ama halkın yüzde 80’i karşı çıktı.

• Norveç’te 2017’den beri, “vape” olarak da bilinen elektronik sigaralar yasak kapsamında.

• Sigara konusunda en serbest ülke, Rusya’ydı. Bu konuda hemen hiç bir yasağı yoktu. 2014’ten itibaren yasaklar koymaya başladılar. Şimdi bir metro istasyonunun girişine 15 metre mesafede bile sigara içmek yasak.

• Vatikan’da Papa John Paul II, 2002’de sigara içmeyi yasakladı. 2017’de Papa Francis, sigara satışını da yasakladı. Ama puro satışı yasal.

• ABD’de her eyalet kendine göre yasak koyuyor. En sert önlemlerin alındığı eyalet New York. Bu eyaletin en büyük kenti New York City, 1988’de bir dizi yasak koydu. Dumansız Hava Düzenlemesi ile umumi tuvaletlerde ve taksilerde sigara içilmesi yasaklandı. Bu düzenleme, günümüze kadar üç kez yeni yasaklar getirdi. Artık değil bir restoranda sigara içmek, dışında bile tüttüremiyorsunuz. New York’un ünlü bir restoranına, “dışarıda sigara içildi” diye ceza kesilmişti. Restoran bunu onur meselesi yaptı ve 400 dolarlık cezayı ödemeyip, üç bin dolara tuttuğu avukata, cezayı iptal ettirdi. Gerekçe son derece makuldü: Restoranın önündeki kaldırımdan geçen on binlerce yayayı kontrol edemezsiniz.

Alev Rigel